Przed wybuchem II wojny światowej w Kościerzynie funkcjonowało pięć hoteli. Przy ul. Świętojańskiej znajdowała się posesja Niemki, Fridy Natzke, ciągnąca się od ul. Jeziornej do ul. Wybickiego. Mieścił się tam Hotel Internacjonalny z restauracją, kinem Apollo i dużym ogrodem. Przy ul. Długiej, w miejscu dzisiejszego Domu Kultury, usytuowany był Hotel Hamburski, który przez jakiś czas nosił nazwę Dwór Kościerski (był on również własnością Niemca, Oskara Ehrlichmanna). Hotel Pomorski należał do Polaka – Mieczysława Filińskiego, i znajdował się przy ulicy Gdańskiej, a tuż obok przejazdu kolejowego zapraszał gości hotel pani Radke. Jednak najpiękniejszy spośród kościerskich hoteli był Hotel Braci Armańskich, który znajdował się przy ul. Dworcowej. Budynek wyróżniał się swą pałacową architekturą.
Armańscy byli zamożną rodziną, w której było sześciu synów (Teodor, Henryk, Paweł, Aleks, Maks i Jaś). Z sześciu braci wojnę przeżył tylko Teodor, pozostali zostali wraz z ojcem w 1939 roku zamordowani przez hitlerowców. Poza hotelem państwo Armańscy prowadzili również restaurację oraz dwa sklepy na ul. Gdańskiej – można w nich było kupić porcelanę, wyroby żelazne i meble). Byli też właścicielami konia i powozu, którym pani Armańska sama jeździła po mieście.
Bracia Armańscy, wraz z rzemieślnikiem Kasprzyckim, brali udział w budowie zakonu elżbietanek w 1902 roku.
OPIS BUDYNKU
Budynek należy do wolnostojących, usytuowany jest w południowej pierzei ulicy. Za oficyną, od południa znajduje się budynek gospodarczy a od północy i zachodu ustawiono kwietniki.
Konstrukcja budynku jest ceglana, konstrukcja dachu – stolcowo-kleszczowa. Dach kryty zakładką. Balustrada wewnętrzna jest drewniana. Drzwi zewnętrzne od strony zachodniej sa płycinowe, dwuskrzydłowe, zdobione, z wielopolowym przeziernikiem i odcinkowo zamkniętym wielopolowym nadświetlem. Drzwi do sieni – płycinowe, jednoskrzydłowe w szpaletach, częściowo ozdobne, w części zachowane stare klamki. Okna są jedno-, dwu- i trzyskrzydłowe, z nadślemieniem zamkniętym prosto, odcinkowo lub ostrołukowo. Na elewacji zachodniej w oknie pierwszej kondygnacji umieszczona jest kuta krata z zadziorami. Plan na rzucie zbliżonym do prostokąta, z gankiem w elewacji zachodniej, z ryzalitem w elewacji północnej, z wieżą na rzucie ¾ koła w narożniku północno-wschodnim. Od południa przylega prostokątna oficyna z także prostokątnym ryzalitem od wschodu. Bryła budynku rozbita dwukondygnacyjna, na cokole z użytkowym poddaszem. Dach połaciowy, na wieży -ostrosłupowy o podstawie 10 kątów z latarnią wykuszu i ryzalitu; w elewacji północnej – trójpołaciowy, dla oficyny – pulpitowy, dla facjat – dwupasmowy, przechodzący w ostrosłupowy ze sterczyną. Elewacja frontowa (północna) jest trzyosiowa. Pierwszą oś od wschodu wyznacza 3-osiowa wieża. Otwory okienne wieży w trzeciej kondygnacji zwieńczone są półkoliście , w drugiej kondygnacji – prostokątne, gdzie dodatkowo na osi środkowej otwór ujęty jest profilowaną opaską z uszakami i kostkami na wysokości ślemienia i zwieńczony trójkątnym naczółkiem. Oś os strony zachodniej – w formie ryzalitu – w pierwszej kondygnacji wyznaczają dwa ostrołukowo zamknięte otwory okienne podkreślone wspólnym gzymsem, w drugiej kondygnacji – wykusz na rzucie połowy sześcioboku, a w szczycie o wolutowo-uskokowych spływach otwór okienny zwieńczony odcinkowo. Otwory okienne wykuszu zamknięte półkoliście w opaskach z klińcem.
Artykulacja pozioma z profilowanym gzymsem cokołowym, gzymsem kondygnacyjnym i ciągłym gzymsem podokiennym drugiej kondygnacji, biegnącym w pierwszej i drugiej osi od wschodu. W wykuszu podział gzymsem ciągłym podokiennym i nadokiennym oraz okapowym. W szczycie dwa profilowane gzymsy przerwane otworem okiennym. W połaci dachowej osi środkowej – facjata.
Elewacja tylna (północna) ma charakter nieregularny. Jest ona przesłonięta w części budynkiem gospodarczym. Otwory okienne zamknięte odcinkowo, w ceglanych opaskach, rozmieszczone nieregularnie. Otwór drzwiowy zamknięty odcinkowo i poprzedzony jednobiegowymi schodami z podestem. Część małych otworów - ślepa.
Elewacja boczna (zachodnia) – trzyosiowa. Na osi środkowej na pierwszej kondygnacji znajduje się ganek, ograniczony od południa ryzalitem trzeciej osi. Pozostałe ściany ganku otwarte są arkadą o wykroju odcinkowym, od północy znajdują się jednobiegowe schody z pełną murowaną balustradą. Ganek wieńczy taras, na który prowadzą zamknięte półkoliście drzwi. Na pierwszej osi od północy i od południa w drugiej kondygnacji oś wyznaczają po dwa otwory okienne zamknięte odcinkowo (na osi północnej – jeden otwór ślepy), w pierwszej kondygnacji na osi od północy otwór zamknięty ostrołukowo, a na osi od południa – szeroki, zamknięty półkoliście.
Artykulacja pozioma wyznaczona gzymsem kondygacyjnym, profilowanym, wydatnym podokapowym a na pierwszej osi od północy ciągłym gzymsem podokiennym. W połaci dachowej na osi od północy – facjata.
Elewacja boczna (wschodnia) jest czteroosiowa, nieregularna. Na pierwszej osi od południa znajduje się ryzalit 1-osiowy i na drugiej kondygnacji i w ścianach bocznych. Otwory okienne zamknięte są odcinkowo. Trzecia oś od południa nieznacznie wysunięta ryzalitowo przed lico muru, zwieńczona szczytem o spływach wolutowo-uskokowych, dźwigających trójkątny naczółek z kulą. W drugiej kondygnacji tego ryzalitu os wyznaczają dwa prostokątne otwory okienne. Gzyms okapowy tej osi, wygięty półkoliście, wchodzi w pole szczytu, ujmując od dołu cztery małe otwory. W górnej części szczytu znajdują się dwa wąskie, zamknięte półkoliście otwory okienne. Pierwszą oś od północy w pierwszej kondygnacji wyznacza ślepy półkolisty otwór okienny, a w drugiej kondygnacji – trzy wąskie, zamknięte półkoliście, ze środkowym wyższym (dwa od północy są ślepe). Artykulacja pozioma, wyznaczona gzymsem cokołowym, międzykondygnacyjna na pierwszej i trzeciej osi od północy i ciągłym gzymsem podokiennym tylko na pierwszej osi.
Wewnątrz w części pomieszczeń na parterze zachowały się się strome sztukaterie o motywach roślinnych.
Opracowanie: Marcelina Gdaniec, Emilia Kiedrowska, Alicja Szalewska, Joanna Wenta
BIBLIOGRAFIA
Kościerzyna. Zarys dziejów miasta do 1939 roku, pod red. M. Kallas, toruń 1994
B. Niedzielska, Kłaniam ci się, Kościerzyno, Gdańsk 1998
A. Ossowska-Pałasz, Moja Kościerzyna, Gdańsk 1996
